Η κρίση σε νέες περιπέτειες

Tου Γιάνη Βαρουφάκη


Βιώνουμε καταστάσεις που, αν δεν ήταν τόσο σοβαρές, θα προκαλούσαν γέλιο.

    Μια Ευρωπαϊκή Επιτροπή της οποίας ο αντιπρόεδρος δηλώνει, χωρίς να κοκκινίζει, ότι η επιστημονική διόρθωση υπολογιστικών λαθών ολκής, που αφορούν άμεσα την εφαρμοζόμενη οικονομική πολιτική, δεν βοηθά επειδή, λέει, κλονίζει την εμπιστοσύνη του κόσμου στο αλάθητο της Επιτροπής του.
    Μια Ευρωπαϊκή Επιτροπή - και 17 κυβερνήσεις - που, συνεχώς, από την αρχή της Κρίσης, κάνουν τη μία ανυπόστατη πρόβλεψη μετά την άλλη και κατόπιν καταφέρνουν, συστηματικά, επί τρία συναπτά έτη, να υποκρίνονται ότι... ξαφνιάζονται με τις προβλεπτικές τους αποτυχίες, προτού τις υποβαθμίσουν ως μη σημαντικές.
    Μια ευρωπαϊκή ηγεσία που, μετά το 2009, μόνη της, δημιούργησε - χωρίς κανέναν λόγο και αιτία - την καταστροφική δεύτερη ύφεση στον πυρήνα της Ευρωζώνης και τώρα δηλώνει αδιαφορία για το ανθρώπινο και κοινωνικό κόστος του μισανθρωπικού δημιουργήματός της.

Είναι περίεργο ότι, όταν η ευρωπαϊκή ηγεσία πέφτει τόσο χαμηλά, αναδεικνύονται στις εκλογές κόμματα όπως του κ. Γκρίλλο και επιστρέφει από τον τάφο ο κ. Μπερλουσκόνι;

Ας σταθούμε, όμως, στη μέγιστη ύβρη της ευρωπαϊκής ηγεσίας απέναντι στην πραγματικότητα: Πρόκειται για την ιδέα ότι η Ευρωζώνη θα ξεπεράσει την Κρίση - μέσα από πολιτικές δημοσιονομικής προσαρμογής - οι οποίες επιβάλλουν τη μεγαλύτερη λιτότητα στα κράτη που διέπονται από τον γοργότερο βαθμό συρρίκνωσης του εθνικού εισοδήματος και χαρακτηρίζονται από τράπεζες που, ουσιαστικά, έπαψαν - προ καιρού - να λειτουργούν ως πιστωτικά ιδρύματα.

Σε μια περίοδο που, σε κάθε χώρα της Ευρωζώνης, οι ιδιωτικές επενδύσεις υστερούν των ιδιωτικών αποταμιεύσεων, η προσπάθεια εξαφάνισης των κρατικών ελλειμμάτων μπορεί να προκύψει μόνον εφόσον όλες οι χώρες της Ευρωζώνης, η κάθε μια των 17 μελών της, αποκτήσουν εμπορικό πλεόνασμα – κάτι που είναι αδύνατον να συμβεί εντός της Ευρωζώνης (δεδομένου ότι το εμπορικό πλεόνασμα του ενός εξ ορισμού μεταφράζεται σε εμπορικό έλλειμμα για κάποιον άλλον) και δύσκολο, ως αδύνατον, να προκύψει σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο εκτός Ευρωζώνης όταν, λόγω της συντηρητικής νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ, το ευρώ γίνεται όλο και ακριβότερο παγκοσμίως την ώρα που οι υπόλοιπες Κεντρικές Τράπεζες (Αμερικής, Ιαπωνίας, Ελβετίας, Σκανδιναβίας, Βρετανίας) εφαρμόζουν πολιτικές νομισματικής χαλαρότητας.

Πράγματι, η Ε.Ε. φαντάζει σήμερα ως ο Μέγας Ηλίθιος της Οικουμένης. Όπως η δική μου γενιά οικονομολόγων μεγάλωσε μελετώντας την οικονομική πολιτική του Αμερικανού προέδρου Herbert Hoover, ως παράδειγμα προς αποφυγήν, έτσι και οι νέοι του μέλλοντος θα μαθαίνουν μακρο-οικονομικά μελετώντας τη σημερινή πολιτική της Ε.Ε. ως εγχειριδιακό παράδειγμα του τι δεν πρέπει να κάνει μια νομισματική ένωση σε περίοδο Κρίσης.

Θα πουν κάποιοι: Ναι, αλλά δεν βλέπεις ότι τα πράγματα στην Ευρώπη βελτιώνονται; Ότι τα spreads έπεσαν; Ότι χώρες όπως η Πορτογαλία και η Ιρλανδία έχουν αρχίσει να επιστρέφουν στις αγορές;

Όχι, αγαπητές φίλες και φίλοι. Όσο και να θέλω να μοιραστώ με τους πανηγυρίζοντες την αισιοδοξία και τη χαρά, δεν βλέπω βελτίωση καμία. Μεγάλη χειροτέρευση βλέπω. Δυστυχώς. Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή γιατί, με την κατάθλιψη, την ανασφάλεια και την παραπληροφόρηση που επικρατεί, είναι πολύ εύκολο να ξεχάσουμε αυτά που ακόμα και... χτες γνωρίζαμε καλά.

Από τότε που ξέσπασε η Κρίση, πριν από τρία χρόνια, η Ε.Ε. δημιούργησε (α) έναν νέο θεσμό, (β) πέρασε μια νέα Συνθήκη και (γ) κατέληξε σε μια σημαντική συμφωνία.

 Ο νέος θεσμός

Ο νέος θεσμός ήταν το Ταμείο Χρηματοποστωτικής Σταθερότητας, το EFSF, και η μετεξέλιξή του σε μόνιμο μηχανισμό, στο ESM. Δυστυχώς, η δόμηση των EFSF-ESM, και ιδίως των ομολόγων που εκδίδει, ήταν καθαρά τοξική και, έτσι, αντί να αποτελέσει ανάχωμα στην Κρίση, την επιτάχυνε και τη μετέφερε με μεγαλύτερη ταχύτητα στον πυρήνα της Ευρωζώνης – στην Ιταλία.

Η νέα Συνθήκη

Η νέα συνθήκη ήταν το περίφημο Δημοσιονομικό Σύμφωνο που, εν καιρώ Κρίσης, επιβάλει σε όλη την Ευρωζώνη περιοριστική δημοσιονομική πολιτική. Κάτι σαν να επιβάλεις, εν καιρώ πολέμου, τον αφοπλισμό των μονάδων κρούσης του στρατεύματός σου. Σε συνδυασμό με την τοξικότητα του EFSF-ESM, το Δημοσιονονικό Σύμφωνο καταδίκασε την Ευρωζώνη στα γεγονότα του περασμένου Ιουλίου, όταν ο πρόεδρος της ΕΚΤ αναγκάστηκε να μιλήσει ευθαρσώς περί κατάρρευση της Ευρωζώνης.

Η σημαντική Συμφωνία

Όσο για τη μία συμφωνία που φάνηκε να ανοίγει ένα παράθυρο στον ορθολογισμό - αναφέρομαι στη Σύνοδο Κορυφής του Ιουνίου όταν, υπό την πίεση Monti, Rajoy και, εν τέλει, Hollande - η Ε.Ε. αποδέχθηκε την αρχή της απευθείας ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών από το EFSF-ESM χωρίς τα κεφάλαια αυτά να καταγράφονται στο δημόσιο χρέος των χωρών, στις οποίες βρίσκεται η έδρα τους. Η τραγωδία μας ήταν, βέβαια, ότι αυτή η συμφωνία ήταν και θα παραμείνει ανενεργή. Ότι η όλη υπόθεση της υποτιθέμενης τραπεζικής ενοποίησης είναι στάχτη στα μάτια – μια ακόμα περίπτωση που, όπως έλεγε ο Shakespeare, "μια πρόθεση επιβεβαιώνεται περισσότερο στην παραβίασή της, παρά στην τήρησή της".

Η παρέμβαση Draghi

Με αυτά και με αυτά, και με δεδομένη την προηγηθείσα προεδρία Trichet στην ΕΚΤ (η οποία θα καταγραφεί ως η χειρότερη στην παγκόσμια ιστορία των κεντρικών τραπεζών), ο κ. Draghi, από τη πρώτη στιγμή που ανέλαβε την προεδρία της ΕΚΤ, βρέθηκε αντιμέτωπος με το φάσμα του τέλους του ευρώ. Σε αυτή τη ζοφερή προοπτική αντέδρασε με δύο κινήσεις: Πρώτον, έστειλε μήνυμα (αξίας 1 τρισ. ευρώ, το λεγόμενο πρόγραμμα LTRO) ότι δεν πρόκειται να αφήσει καμία ευρωζωνική τράπεζα να καταρρεύσει. Ότι παρόλο που η ΕΚΤ δεν δικαιούται να βοηθήσει τις τράπεζες, να πάψουν να είναι πτωχευμένες, θα τους δίνει όση ρευστότητα χρειάζονται - στο διηνεκές. Έστειλε και δεύτερο μήνυμα, αυτή τη φορά στις αγορές ομολόγων (μέσω της ανακοίνωσης του προγράμματος ΟΜΤ τον περασμένο Σεπτέμβρη) ότι θα «κάψει» όποιους dealers στοιχηματίσουν εναντίον των ομολόγων Ισπανίας και Ιταλίας.

Αυτά τα δύο μέτρα ηρέμησαν πρόσκαιρα τη διατραπεζική αγορά και την αγορά ομολόγων. Όσοι θριαμβολόγησαν, όμως, απέδειξαν για άλλη μια φορά ότι δεν έχουν καταλάβει το πόσο βαθιά συστημική είναι η Κρίση. Ερμηνεύοντας την παρέμβαση Draghi πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι ο πρόεδρος της ΕΚΤ, για να κερδίσει την ανοχή του Βερολίνου σε αυτά τα δύο προγράμματα-μηνύματα, αναγκάστηκε να προσφέρει στη Γερμανία δύο εγγυήσεις: Πρώτον, ότι θα χρησιμοποιήσει την ισχύ της ΕΚΤ για να επιβάλει το Δημοσιονομικό Σύμφωνο στις χώρες της Περιφέρειας και, δεύτερον, ότι θα προσφέρει στην κα Μέρκελ την ευκαιρία να θριαμβολογήσει για τις πρώτες «επιτυχίες»  των Μνημονίων με τη μεταφορά της Ιρλανδίας και ίσως της Πορτογαλλίας από το επίσημο πρόγραμμα διάσωσης του EFSF στο ανεπίσημο (αλλά επί της ουσίας ισοδύναμο) πρόγραμμα ΟΜΤ.

Έτσι, παρά το γεγονός ότι η Κρίση της πραγματικής οικονομίας της Ευρωζώνης βαθαίνει, και οι τεκτονικές πλάκες κάτω από την επιφάνεια (των χρηματαγορών) κινούνται με τρόπο που αποδομεί την Ευρωζώνη, για να μην πω ολόκληρη την Ε.Ε., κυβερνήσεις και Ευρωπαϊκή Επιτροπή γιορτάζουν τη λήξη της Κρίσης. Στην πραγματικότητα, το μόνο που μπορεί να συμβεί υπό την εφαρμοζόμενη πολιτική σε ευρωζωνικό επίπεδο, ώστε να μη διαλυθεί η Ευρωζώνη, είναι η κοσοβοποίηση της Περιφέρειας. Δηλαδή, η μετατροπή των χωρών της σε προτεκτοράτα των Βρυξελλών και του Βερολίνου, με καταστρεμμένο κοινωνικό ιστό, με το ευρώ ως νόμισμα, με μια βίαιη κλεπτοκρατία να κυριαρχεί στους τοπικούς θεσμούς, με τράπεζες που δεν παράγουν ουσιαστική τραπεζική πίστη και με βασικό εξαγωγικό αγαθό τους πολίτες τους.

Μπορεί η χώρα μας, ο λαός μας, να έχει - τουλάχιστον για τώρα - σκύψει το κεφάλι στην κοσοβοποίησή μας. Όμως, είναι σίγουρο ότι οι Ιταλοί και οι Ισπανοί δεν θα τη δεχθούν. Και τότε η πολιτική έκρηξη θα διαλύσει την εικονική πραγματικότητα στη βάση της οποίας οι κυβερνήσεις μας γιορτάζουν τη λύση της Κρίσης.

Και ποια μπορεί να είναι αυτή η λύση; Πέντε πρέπει να είναι οι βασικοί της άξονες.

    Να αναλάβει το ESM την άμεση χρηματοδότηση των τραπεζών με παράλληλη μεταβίβαση των μετοχών τους σε αυτό και χωρίς τη διαμεσολάβηση των κρατών-μελών.
    Μεταβίβαση του, κατά Μάαστριχτ, «νόμιμου» χρέους όλων των κρατών-μελών στην ΕΚΤ, η οποία θα το διαχειρίζεται κεντρικά είτε όπως λέει ότι θα πράξει με το ΟΜΤ είτε μέσω έκδοσης δικών της ομολόγων (κάτι που προτείνω τρία χρόνια τώρα).
    Πανευρωπαϊκό επενδυτικό πρόγραμμα Ανασυγκρότησης, ένα ευρωπαϊκό New Deal, που όμως δεν θα περνά ούτε από τις Βρυξέλλες, ούτε και από τις κυβερνήσεις μας – αλλά το οποίο θα διαχειρίζεται μόνη της η ΕΤΕπ.
    Δημιουργία κοινού Ευρωζωνικού συστήματος ελάχιστων συντάξεων και επιδομάτων ανεργίας.
    Σύμφωνο το οποίο θα απαγορεύει τους ελλειμματικούς προϋπολογισμούς των κρατών-μελών (όπως συμβαίνει στις ΗΠΑ) – κάτι που, βέβαια, μπορεί να λειτουργήσει μόνο εφόσον έχουν πρώτα εφαρμοστεί τα 1,2,3 και 4, πιο πάνω...

Προφανώς, κανένα από αυτά τα πέντε απαραίτητα στοιχεία μιας πραγματικής και πραγματικά ορθολογικής επίλυσης δεν συζητιούνται στις Βρυξέλλες, στις Συνόδους Κορυφής, στα γραφεία της ΕΚΤ. Και δεν πρόκειται να συζητηθούν παρά μόνο εάν έστω και μία κυβέρνηση πτωχευμένου κράτους ασκήσει βέτο σε Σύνοδο Κορυφής, όπως έκανε ο κ. Μόντι τον περασμένο Ιούνιο. Ένα τέτοιο βέτο αποτελεί εθνική επιταγή για την Ελλάδα. Αν δεν χρησιμοποιήσουμε το βέτο μας, τώρα που η χώρα αντιμετωπίζει σοβαρό υπαρξιακό κίνδυνο, γιατί το έχουμε; Πότε θα το χρησιμοποιήσουμε; Η άσκησή του, μην ξεχνάμε, δεν αποτελεί εχθρική κίνηση προς την Ευρώπη. Το αντίθετο. Θα ήταν το δώρο της Ελλάδας στην Ευρώπη. Το ένα και μοναδικό προαπαιτούμενο για να μπορούμε να ελπίζουμε ότι η Ευρώπη δεν θα μετεξελιχθεί από το κοινό σπίτι που όλοι ποθούσαμε στο κοινό μας γκούλαγκ.
1-3-20013-ΠΗΓΗ:www.protagon.gr